گفت‌وگو و گفت‌وگومندی در تکوین رمان شب‌چراغ

رمان به عنوان یک اثر ادبی، تقلیدی از زندگی واقعی است و به همان میزان که گفت­وگو در زندگی عادّی کاربرد دارد، از برجسته­ترین شاخصه­ها و از مهم‌ترین اجزای رمان نیز به شمار می­آید؛ امّا چنانکه می­دانیم، مکالمه از دیدگاه باختین مسئله­ای فراتر از گفـت­وگوهای صرف داستـانی است. از نظـر او هر اثر ادبی از دیدگاه مکالـمه­گرایی در دو سطح قابل مطالعه است. از یک سو هر اثر ادبی پاسخی است به آثار پیش از خود و انتظار پاسخ از آثار پس از خود را دارد. از دیگر سو، رمان عرصه­ای است که در آن گفتار شخصیّت­ها فارغ از تضاد یا هم­سویی با نویسنده مجال ظهور می­یابد و به این ترتیب رمان چندآوایی بیشترین قابلیّت را برای حضور گفت­وگومند ی دارد. در مقالة پیش رو، انواع گفت­وگو در رمان شب­چراغ، نوشتۀ جمال میرصادقی از نظر کاربردی طبقه‌بندی و تحلیل گردیده و با توجّه به آرای باختین شاخصه­های رمان چندآوایی در آن بررسی شده است. نتیجۀ به دست آمده نشان می­دهد که بسامد کاربردهای گفت­وگو در رمان شب­چراغ متناسب با پیرنگ و موضوع رمان متغیّر است و بیشترین کاربرد گفت­وگوها در معرّفی شخصیّت­ها دیده می­شود. همچنین رمان یادشده از امکانات گفت­وگومندی در رمان­های چندآوایی برخورداراست.